Patriota.pl

IX. Krucjaty po upadku Królestwa Jerozolimskiego

Utrata Akki nie zmobilizowała książąt Europy do zorganizowania nowej krucjaty. Umysły ludzi były rzeczywiście, jak zwykle, skierowane ku Wschodowi, ale w pierwszych latach czternastego stulecia idea krucjaty inspirowała głównie prace teoretyków, którzy analizując przyczyny klęski idei krucjat jednocześnie próbowali poszukiwać skutecznych sposobów na odzyskanie Ziemi Świętej. Proponowano np. ustanowienie najpierw pokoju między chrześcijańskimi książętami, np. za pomocą arbitrażowego trybunału, czy też utworzenie utrzymywanej w karności armii składającej się z różnych korpusów, które miałyby specjalne umundurowanie. Pojawiały się też pomysły tworzenia szkół w celu nauki języków orientalnych czy też zawierania małżeństw pomiędzy chrześcijanami a muzułmanami. Z drugiej strony przekonywano, że chrześcijańska porażka na Wschodzie była w wielkiej mierze skutkiem utrzymywania handlowych stosunków z muzułmanami przez włoskie miasta, głównie Wenecję i Genuę. W związku z tym proponowano ustanowienie blokady handlowej, która w przeciągu kilku lat zrujnowałaby świat muzułmański, a w dalszej perspektywie podporządkowanie go chrześcijańskiemu Zachodowi. Zalecano więc, aby w tym celu, na koszt chrześcijańskich książąt, wyekwipować wielką flotę do zwalczania przemytu.

Tymczasem władcy większe znaczenie przywiązywali do środków militarnych. Wielu z nich uważało, że w celu odzyskania Ziemi Świętej niezbędne jest przymierze z Mongołami. I rzeczywiście, od końca XIII w. wielu misjonarzy przeniknęło do imperium mongolskiego. Np. św. Franciszek z Asyżu miał nadzieję zastąpić wojenną krucjatę pokojowym nawróceniem muzułmanów na chrześcijaństwo. Niestety, propaganda ta napotkała wśród muzułmanów na nieprzezwyciężalne trudności.

Dzięki przymierzu z Mongołami pokojowa krucjata wśród azjatyckich ludów dała wymierne efekty. Na początku XIV w. rozwój chrześcijaństwa na Wschodzie wydawał się być zapewniony. Niestety, niekorzystne przemiany na Zachodzie doprowadziły do osłabienia politycznego znaczenia papiestwa, głównego nośnika i realizatora idei krucjat. Odbudowę chrześcijańskiej potęgi na Wschodzie uniemożliwiała także obojętność świeckich władców, którzy nie byli zainteresowani przedsięwzięciami, które nie mogły im przynieść terytorialnych korzyści. Papiestwo usiłowało ustanowić blokadę Egiptu przez wprowadzenie zakazu utrzymywania stosunków handlowych z niewiernymi i przez zorganizowanie eskadry okrętów przeznaczonych do zwalczania przemytu. Jednak ogarnięci żądzą zysków Wenecjanie i Genueńczycy zdradziecko posyłali swoje statki do Aleksandrii i sprzedawali Mamelukom m.in. wojskowe wyposażenie.

Wielkim ciosem dla idei krucjat była likwidacja na Soborze w Vienne (1311) zakonu templariuszy. Dokonało się to na skutek ohydnej intrygi króla Francji Filipa Pięknego, któremu zależało na zagarnięciu ich ogromnych bogactw. Na Wschodzie pozostali tylko Szpitalnicy, którym po stracie Akki, król Cypru, Henryk II ofiarował schronienie w Limasol, Od 1310 r. osiedli oni na Wyspie Rodos, która do tej pory była głównie schronieniem piratów. Także przymierze z Mongołami nie zostało nigdy w pełni zrealizowane i to również z winy zachodnich chrześcijan. Poza tym w owym czasie dla większości zachodnich władców i książąt krucjata nie miała już żadnego, poza finansowym, znaczenia. Nie mniej kierowani różnymi pobudkami zachodni chrześcijanie jeszcze raz zjednoczyli się i podjęli wielki wysiłek, aby odeprzeć od granic Europy kolejną islamską nawałę.

W 1336 r. król Francji Filip VI, którego papież mianował wodzem krucjaty, zebrał flotę w Marsylii i przygotowywał się do wypłynięcia na Wschód. Niestety tuż przed wyruszeniem, dotarły do niego wieści o wrogich poczynaniach króla Anglii, Edwarda III, co spowodowało, że Filip powrócił do Paryża. Wkrótce wybuchła wojna między Francją i Anglią (Wojna Stuletnia). Zniweczyło to całkowicie dobrze zapowiadające się przedsięwzięcie i to w czasie, kiedy połączone siły całego chrześcijaństwa były na tyle potężne, aby stawić opór nowej zbierającej się na Wschodzie sile.

U progu XIII w. hordy otomańskich Turków, wypędzone z Centralnej Azji przez najazdy Mongołów, założyły państwo w Azji Mniejszej i zagroziły najazdem na Europę. W 1308 r. najeźdźcy zdobyli Efez, a w 1326 r. ich sułtan, Osman założył swoją siedzibę w Brussie w Bitynii. Swoje sukcesy zawdzięczali oni dobrze zorganizowanej i wyszkolonej piechocie, której nie było w stanie sprostać niezdyscyplinowane zachodnie rycerstwo. W 1328 r. Turcy weszli do Nikomedii, a w 1330 r. do Nicei. Kiedy grozili Konstantynopolowi, Bizantyńczycy wznowili negocjacje z papieżami deklarując chęć zjednoczenia Kościoła greckiego z rzymskim. W tym celu w 1339 r. do Awignonu przybył bizantyński ambasador, Barlaama.

W tym samym czasie egipscy Mamelucy zniszczyli port Lajazzo, należący do Królestwa Armenii Mniejszej, gdzie resztki chrześcijańskich kolonii znalazły schronienie po upadku Akki. W odpowiedzi, z poparciem Wenecjan, papież Klemens VI w 1344 r. zreorganizował ligę morską. Wprawdzie skuteczność jej działań została osłabiona trwającą wojną francusko-angielską, jednak Genua, Szpitalnicy i król Cypru wysłali swoje kontyngenty i 28 X 1344 r., krzyżowcy zdobyli Smyrnę, którą powierzono opiece Szpitalników. W 1345 r. pojawiły się na Archipelagu posiłki pod dowództwem Huberta, Delfina Viennois, ale nowy dowódca krucjaty był całkowicie niezdolny do sprostania wyzwaniom, jakie przed nim stały. Nie mogąc oprzeć się piratom na usługach tureckich emirów, chrześcijanie zawarli z nimi w 1348 r. rozejm. W 1356 r. Turcy zdobyli Gallipoli i przecięli szlak do Konstantynopola.

Sprawa krucjaty znalazła wtedy niespodziewanie obrońcę w królu Cypru, Piotrze I, który, wezwany przez Armeńczyków, w 1361 r. z powodzeniem zaskoczył Turków i zdobył miasto Adalia na cylicyjskim wybrzeżu. Ponaglany przez swego kanclerza, Filipa de Méziéres, i papieskiego legata Piotra Thomasa, Piotr I udał się w podróż na Zachód (1362-1365) w nadziei ożywiania entuzjazmu chrześcijańskich książąt dla idei krucjaty przeciwko niewiernym. Papież Urban V zgotował mu wspaniałe powitanie, podobnie jak król Francji, Jan Dobry, który 20 III 1363 r. pod Awignonem ślubował wzięcie udziału w krucjacie. Za jego przykładem poszli m.in. król Anglii, Edward III, cesarz Karol IV i król Polski, Kazimierz Wielki. Wszędzie królowi Piotrowi przedkładano piękne obietnice, ale kiedy w czerwcu 1365 r. zaokrętował się w Wenecji poza jego własnymi siłami prawie nikt mu nie towarzyszył. Po zebraniu floty Szpitalników, w październiku pojawił się on niespodziewanie przed Starym Portem w Aleksandrii, wylądował bez przeszkód, i przez dwa dni plądrował miasto, ale po nadejściu armii egipskiej jego żołnierze zmusili go, by się wycofał. Dwa lata później splądrował on porty Syrii, Trypolis, Tortosę, Laodyceę, i Jafę, niszcząc w ten sposób handel egipski. Później, podczas kolejnej podróży na Zachód, czynił wszystko, aby zainteresować krucjatą książąt, ale po powrocie na Cypr w wyniku spisku został zamordowany.

Tymczasem Turcy powiększali swoje zdobycze w Europie, opanowując w 1363 r. Filippopolis, a w 1365 r. Adrianopol, który stał się stolicą ich państwa. Na prośbę papieża Urbana V, hrabia Sabaudii, Amadeusz VII wziął krzyż i 15 VIII 1366 r. jego flota zdobyła Gallipoli. Następnie, po uwolnieniu trzymanego przez Bułgarów w niewoli, cesarza bizantyńskiego Jana V, wrócił na Zachód. Pomimo bohaterstwa wykazanego podczas tych wypraw, wysiłki krzyżowców były za małe, aby przynieść znaczące wyniki.

Filip de Méziéres, przyjaciel i wielbiciel Piotra de Lusignan, usilnie poszukujący lekarstwa na nieszczęścia chrześcijaństwa, marzył o założeniu nowej siły zbrojnej, Zakonu Męki Pańskiej, organizacji której charakter miał być zarazem duchowny i wojskowy, i której członkowie, chociaż żonaci, mieli prowadzić niemal klasztorne życie i poświęcić się zdobyciu Ziemi Świętej. Dobrze przyjęty przez króla Francji, Karola V, Filip de Méziéres osiedlił się w Paryżu i propagował swoje idee wśród francuskiej szlachty.

W 1390 r. książę Ludwik II Burbon, wziął krzyż, i za namową Genueńczyków obległ el-Mahadia, afrykańskie miasto na wybrzeżu tunezyjskim. W 1392 r. Karol VI, który podpisał traktat pokojowy z Anglią, wydawał się być pozyskany dla projektu krucjaty zanim nie pokrzyżowano mu planów. Ale czas wypraw do Ziemi Świętej minął już bezpowrotnie i odtąd chrześcijańska Europa była zmuszona bronić się przed otomańskimi najazdami. W 1369 r., Jan V Paloelog, przybył do Rzymu i wyparł się schizmy. Od tego czasu papieże pracowali usilnie nad ocaleniem resztek Cesarstwa Bizantyjskiego i chrześcijańskich państw na Bałkanach. Po opanowaniu Serbii po zwycięskiej bitwie na Kosowym Polu w 1389 r., sułtan Bajazet narzucił swoją władzę zwierzchnią Janowi V i zabezpieczył posiadanie Filadelfii, ostatniego greckiego miasta w Azji Mniejszej. Król Węgier, Zygmunt, zaalarmowany o postępach Turków, wysłał poselstwo do króla Francji, Karola VI i wielkiej liczby francuskich feudałów, spośród których wstąpił do wojska pod sztandarem krzyża hrabia Nevers, syn księcia Burgundii, i w lipcu 1396 r., połączył się w Budzie z angielskimi i niemieckimi rycerzami. Krzyżowcy najechali Serbię, ale Bajazet 25 IX 1396 r. rozgromił ich pod Nikopolis. Hrabia Nevers i bardzo wielu zachodnich feudałów stało się więźniami Bajazeta.

Pomimo tej porażki, w czerwcu 1399 r. Aiguesmortes opuściła nowa wyprawa, pod dowództwem marszałka Boucicault, która przerwała blokadę, którą Turcy założyli wokół Konstantynopola. Ponadto, między rokiem 1400 a 1402, Jan Paleolog odbył na Zachód kolejną podróż w poszukiwaniu posiłków.