Patriota.pl

VIII. Upadek chrześcijańskich państw w Ziemi Świętej (1254-1291)

Nie wspomagane już przez fundusze z Zachodu, i rozdarte wewnętrznymi waśniami chrześcijańskie państewka zawdzięczały tymczasowe ocalenie zmianie muzułmańskiej polityki i interwencji Mongołów. Wenecjanie przegonili Genueńczyków z Akki i potraktowali miasto jak zdobytą kolonię. W bitwie, w której chrześcijanie walczyli przeciw chrześcijanom, i w której Joannici zwrócili się przeciw Templariuszom, zginęło 20 tys. Ludzi. W zemście Genueńczycy sprzymierzyli się z cesarzem Nicei Michałem Paleologiem, którego generał, Aleksy Strategopulos, nie miał teraz żadnego kłopotu z wejściem do Konstantynopola i obaleniem łacińskiego cesarza Baldwina II, co nastąpiło 25 VII 1261 r.

Zdobycie Kalifatu Bagdadzkiego przez Mongołów (1258) i ich najazd na Syrię, podczas którego zajęli Aleppo i Damaszek, przeraziły zarówno chrześcijan, jak i muzułmanów. Ale mamelucki emir Bajbars, pokonał Mongołów i we wrześniu 1260 r. uwolnił Syrię spod ich panowania. Ogłoszony w rezultacie spisku (1260) sułtanem, Bajbars rozpoczął bezlitosną wojnę przeciwko istniejącym jeszcze chrześcijańskim państwom. W 1263 r. zniszczył kościół w Nazarecie; w 1265 r. zdobył Cezareę i Jaffę, a w maju 1268 r. Antiochię. Do 1271 r. Bajbars zawojował resztki księstwa Antiochii i prawie całe terytorium Królestwa Jerozolimy.

Kwestia krucjaty zawsze była poruszana na Zachodzie, ale z wyjątkiem ludzi głęboko wierzących, jak św. Ludwik, w owym czasie nie było już wśród europejskich władców jakiegokolwiek zrozumienia dla tej sprawy. Najczęściej postrzegali oni krucjaty jako polityczny instrument, którego używa się tylko wtedy, kiedy służy to ich własnym interesom. Aby nie dopuścić do ogłoszenia krucjaty przeciw Konstantynopolowi, Michał Paleolog obiecał papieżowi podjęcie działań na rzecz zjednoczenia obu Kościołów. Ale Karol Andegaweński, brat św. Ludwika, który dzięki zdobyciu Królestwa Obojga Sycylii stał się jednym z najpotężniejszych władców chrześcijaństwa, postanowił wykorzystać ideę krucjaty dla własnych celów. Podczas gdy Maria z Antiochii, wnuczka Amaury II, zapisała mu w testamencie swoje pretensje do korony Jerozolimy, 27 V 1267 r. podpisał on w Viterbo traktat z Baldwinem II, który zrzekł się na jego rzecz praw do Konstantynopola.

Tymczasem św. Ludwik nie wdawał się w te polityczne intrygi, myśląc tylko o krucjacie. Na parlamencie, który 24 III 1267 r. zebrał się w Paryżu, on i jego trzej synowie “wzięli krzyż”. Wbrew jego przykładowi, wielu rycerzy wykręcało się od udziału w krucjacie. Pod wpływem doniesień misjonarzy, a także prawdopodobnie za namową brata, Ludwik zdecydował się wylądować w Tunisie, którego władcę miał nadzieję nawrócić na chrześcijaństwo. Tymczasem Karol próbował wykorzystać wakat na Stolicy Apostolskiej (1268-1271), by zaatakować Konstantynopol, czemu poprzednio przeszkodziły negocjacje papieża z Michałem Paleologiem w sprawie unii kościelnej. Jednak św. Ludwik bardzo łaskawie przyjął poselstwo od greckiego cesarza i rozkazał Karolowi Andegaweńskiemu, aby połączył się z nim w Tunisie. 17 VII 1270 r. krzyżowcy, pośród których był książę Edward z Anglii, wylądowali w Kartaginie, lecz w ich obozie wybuchała epidemia, i 25 VIII św. Ludwik zmarł. Karol Andegaweński zawarł traktat z muzułmanami i ewakuował krzyżowców. Tylko książę Edward był zdeterminowany wypełniać swoje ślubowanie, i dotrzeć do Akki; jednak, po kilku obławach na wrogim terytorium, zawarł z Bajbarsem rozejm.

Karol Andegaweński miał obecnie klarowną sytuację, ale wybór Grzegorza X na Stolicę Piotrową, który był gorącym zwolennikiem krucjaty, pokrzyżował jego plany. Podczas gdy emisariusze Królestwa Obojga Sycylii przemierzali półwysep bałkański, nowy papież kontynuował zabiegi w celu zawarcia unii Kościołów zachodniego i wschodniego. Wydarzenie to zostało uroczyście ogłoszone 6 VII 1274 r. na Soborze w Lyonie. Cesarz bizantyński Michał Paleolog również obiecał “wziąć krzyż”. Pochłonięty ideą krucjaty, Grzegorz X doprowadził do podpisania 1 V 1275 r. rozejmu między Michałem Paleologiem a Karolem Andegaweńskim. Tymczasem król Francji, Filip III, król Anglii, i król Aragonii złożyli śluby wzięcia udziału w wyprawie do Ziemi Świętej. Niestety, śmierć Grzegorza X zniweczyła te plany, i Karol Andegaweński na nowo podjął swoje intrygi, ponieważ jego wschodnia polityka bliższa była XIX-wiecznemu kolonializmowi i nie miała nic wspólnego z duchem krucjat.

W 1277 r. posłał on do Syrii Rogera z San Severino, który przejął kontrolę nad Akką, a w 1278 r. w imieniu swojej synowej Izabeli de Villehardouin, wziął w posiadanie księstwo Achai. Michał Paleolog, nawet gdyby chciał, nie był w stanie wprowadzić w życie unii greckiego Kościoła z Rzymem. Z tego powodu w 1281 r. papież Marcin IV rzucił na niego klątwę. Podpisawszy przymierze z Wenecją, Karol Andegaweński przygotowywał się do zaatakowania Konstantynopola. Termin wyprawy został wyznaczony na kwiecień 1283 r. Jednak 30 III 1282 r., doszło w jego królestwie do buntu znanego w historii jako tzw. Nieszpory Sycylijskie. Jego plany ponownie legły w gruzach. Aby stłumić rebelię i prowadzić wojnę przeciw królowi Aragonii, Karol został w końcu zmuszony porzucić swoje projekty na Wschodzie.

Załamanie się planów Karola Andegaweńskiego pozwoliło Michałowi Paleologowi przejąć całkowitą kontrolę nad Konstantynopolem. Tymczasem Ziemia Święta pozostawała bezbronna. W 1280 r. Mongołowie próbowali jeszcze raz najechać Syrię, ale zostali odparci przez Egipcjan w bitwie pod Hims. W 1286 r. mieszkańcy Akki wygonili seneszala Karola Andegaweńskiego i poprosili o pomoc króla Cypru, Henryka II. Kelaoun, następca Bajbarsa, złamał zawarty z chrześcijanami rozejm, i zdobył fortecę Szpitalników Margat. Trypolis poddał się w 1289 r., a 5 IV 1291 r. Malek-Aschraf. Wkrótce następcy Kelaouna z 120 tysiącami ludzi pojawili się także pod Akką. Tymczasem 25 tys. chrześcijańskich obrońców miasta nie miało nawet jednego ośrodka dowódczego. Tylko dzięki wielkiemu bohaterstwu i pomocy udzielanej drogą morską przez króla Cypru, Henryka II, byli w stanie utrzymać miasto do 28 maja, kiedy to muzułmanie dokonali udanego szturmu. Najsilniejszy opór stawili templariusze, którzy bronili się najdłużej, bo aż do 7 VI, kiedy zginął ostatni obrońca ich fortecy. W lipcu 1291 r. skapitulowały ostatnie chrześcijańskie miasta w Syrii, i Królestwo Jerozolimy przestało fizycznie istnieć.