Patriota.pl

VII. Krucjaty w XIII stuleciu (1217-1252)

W 1213 r. Innocenty III bullą Quia maior nakazał głoszenie w całej Europie nowej krucjaty. Jednocześnie posłał na Wschód kardynała Pelagiusza, by w miarę możliwości nakłonił Greków do jedności z Rzymem. Podatkiem na rzecz sfinansowania krucjaty obłożono całe duchowieństwo. Klątwa groziła wszystkim utrzymującym kontakty handlowe z muzułmanami – konkretnie chodziło o zakazanie sprzedaży muzułmanom materiałów wojennych. 11 XI 1215 r. Innocenty III otworzył Sobór Laterański IV napominając wszystkich wiernych, by przyłączali się do krucjaty, którą zaplanowano na rok 1217. Jednak w 1216 r. papież Innocenty zmarł nie doczekawszy rozpoczęcia krucjaty. Od tego czasu głoszenie krucjaty napotkało na wielką opozycję władców świeckich, tym bardziej, że do krucjaty przyłączył się cesarz Fryderyk II, zaciekły wróg papiestwa, który sabotował postanowienia Innocentego. Władcy świeccy mocno sprzeciwiali się wyłączaniu spod ich jurysdykcji poddanych, którzy brali udział w krucjatach. Poza tym uwikłani w polityczne zależności i konflikty, byli niechętni pozbywaniu się w ten sposób sił zbrojnych, których potrzebowali do doraźnych rozgrywek. Organizowane w XIII w. wyprawy w niczym nie przypominały spontanicznego ruchu z 1095 r., któremu towarzyszył wielki entuzjazm. Były one raczej serią nieregularnych i bezładnych przedsięwzięć zbrojnych.

Taka właśnie była krucjata z 1217 r. Wzięli w niej udział król Węgier, Andrzej II i książę Austrii Leopold IV oraz niewielkie grupy rycerstwa z Francji, Hiszpanii i Włoch oraz Skandynawowie, którzy na swych okrętach opłynęli Europę. Fryderyk II, który miał przewodzić krucjacie, w ogóle nie wyruszył do Palestyny. Inicjatywy krzyżowców od początku charakteryzowały się brakiem konsekwencji, najwyraźniej nie mieli oni konkretnego planu działania. Po wylądowaniu w Akce w 1217 r., ograniczali się tylko do najazdów na terytoria muzułmańskie. Zniechęcony Andrzej Węgierski szybko zawrócił do Europy. Dopiero wiosną 1218 r., otrzymawszy posiłki z Europy, król Jerozolimy, Jan z Brienne zdecydował się zaatakować okupujących Ziemię Świętą muzułmanów od strony Egiptu. W maju 1218 r. krzyżowcy wylądowali w Damietcie, i po długim oblężeniu miasto zostało zdobyte 5 XI 1219 r. Zamiast pójść za ciosem lub przyjąć korzystną ofertę pokojową sułtana Maleka al-Kamila, skłóceni krzyżowcy dopiero w maju 1221 r. wyruszyli do Kairu. Jednak zdziesiątkowana epidemią czerwonki chrześcijańska armia została otoczona przez muzułmanów pod Mansurah, gdzie 24 lipca została rozgromiona. Po poddaniu się muzułmanom także Damietty, Jan z Brienne został zmuszony do odwrotu.

Tymczasem cesarz Fryderyk II, który tchórzliwie wykręcił się z udziału w krucjacie, 9 XI 1225 r. poślubił Izabelę z Brienne, dziedziczkę Królestwa Jerozolimskiego. Zupełnie ignorując swego teścia, przyjął tytuł króla Jerozolimy; jednak do 1227 r. nie wymaszerował do Palestyny. Wybrany na papieża 19 III 1227 r. Grzegorz IX, wezwał uchylającego się od udziału w wyprawie Fryderyka, aby wypełnił swój ślub. Dopiero 8 września, cesarz zaokrętował się, ale wkrótce zawrócił z drogi - dlatego też 29 września papież ekskomunikował go. 18 VI 1228 r. Fryderyk ponownie podniósł żagle, jednak główny wysiłek skoncentrował on na działaniach dyplomatycznych. Pozyskał sobie sułtana Egiptu, Maleka al-Kamila, który był w stanie wojny z księciem Damaszku, i w lutym 1229 r. zawarł z nim traktat, zgodnie z którym chrześcijanie odzyskali dostęp do Jerozolimy, Betlejem, i Nazaretu. 18 III 1229 r. Fryderyk koronował się w kościele Świętego Grobu na króla Jerozolimy. Po powrocie do Europy, w sierpniu 1230 r. ten gardzący Kościołem władca pojednał się z papieżem, czego przejawem było ratyfikowanie przez papieża traktatu z sułtanem Egiptu.

Pod nieobecność cesarza w Ziemi Świętej doszło do walki pomiędzy marszałkiem cesarza Ryszardem Filangieri a baronami Palestyny, którym przewodził władający Bejrutem Jan d’Ibelin. Kiedy w 1243 r. Konrad, syn Fryderyka II i Izabeli z Brienne, osiągnął pełnoletniość, rada królestwa uznała jako regenta królową Cypru Alicję (Alix) z Szampanii. W ten sposób została obalana w Palestynie niemiecka władza. Jednak waśnie te doprowadziły do całkowitego paraliżu wszelkich akcji zbrojnych przeciwko rosnącym w siłę muzułmanom. Kolejne ekspedycje z lat 1239-1240 zakończyły się fiaskiem.

W tym czasie duży wpływ na rozwój sytuacji w Palestynie wywarła inwazja Mongołów. Po zdobyciu Rusi, Mongołowie pod dowództwem Czyngiz Chana pojawili się w 1241 r. w granicach Polski, gdzie rozgromili armię księcia śląskiego Henryka pod Legnicą, zniszczyli armię króla Węgier, Beli i osiągnęli Adriatyk. Także Palestyna odczuła skutki tego najazdu. Mongołowie zniszczyli muzułmańskie Imperium Chazarów w Centralnej Azji. Uciekając przed zdobywcami, 10 tys. Chazarów ofiarowało swoje usługi sułtanowi Egiptu. Niejako po drodze, we wrześniu 1244 r. zajęli oni Jerozolimę. Wieści o tej katastrofie wywołały wielkie poruszenie w Europie, i na soborze z Lyonie (czerwiec-lipiec 1245) papież Innocenty IV ogłosił krucjatę. Jednak brak zgody między nim a cesarzem Fryderykiem II zniweczył te przedsięwzięcie. Z wyjatkiem króla Francji, Ludwika IX, który wziął krzyż w grudniu 1244 r., nikt nie wykazywał jakiejkolwiek chęci, by poprowadzić wyprawę do Palestyny.

Usłyszawszy, że Mongołowie są życzliwie usposobieni ku chrześcijaństwu, Innocenty IV posłał do nich jako ambasadorów franciszkanina Giovanni’ego di Pianocarpini i dominikanina Nicolasa Ascelina. Pianocarpini dotarł do Karakorum 8 IV 1246 r., w dzień wyboru wielkiego chana, ale nic nie wyszło z tej pierwszej próby zawarcia przymierza z Mongołami przeciw muzułmanom. Kiedy jednak św. Ludwik, który opuścił Paryż 12 VI 1248 r., osiągnął Cypr, przyjął tam przyjacielskie poselstwo od wielkiego chana i w rewanżu posłał do niego dwóch dominikanów. Być może zachęcony tym król Francji zdecydował się zaatakować Egipt. 7 VI 1249 r. jego wojska zdobyły Damiettę, ale dopiero sześć miesięcy później pomaszerował na Kair. Muzułmanie jednak doprowadzili do zalania terenów, przez które przechodziła chrześcijańska armia. Ponadto 19 grudnia dowodzona przez królewskiego brata Roberta Artois, straż przednia, nieostrożnie wdała się w walki na ulicach Mansury, i trapiona malarią i innymi zakaźnymi chorobami chrześcijańska armia poddała się (5 IV 1250). Do niewoli dostał się także król. Jedynym atutem chrześcijan w tej grze stała się Damietta, której obroną znakomicie kierowała królowa Małgorzata. W zamian za wydanie twierdzy i okup w wysokości miliona bizantów św. Ludwik i część rycerzy odzyskali wolność. Po wyjściu z niewoli św. Ludwik wraz z resztką swojej armii udał się do Palestyny, gdzie pozostał do 1254 r. W tym czasie pertraktował z egipskimi emirami w celu uwolnienia pozostałych więźniów, a także modernizował twierdze królestwa – Akkę, Cezareę, Jafę, i Sydon. Posłał też zakonnika Wilhelma Rubruquis, jako ambasadora, do wielkiego chana. Na wieść o śmierci swojej matki Blanki Kastylijskiej, która podczas jego nieobecności rządziła Francją, niechętnie powrócił do kraju, martwiąc się o losy królestwa, jak i pozostających w niewoli rycerzy.

Od czasu krucjaty przeciwko Akce, na Morzu Śródziemnym naprzeciwko Syrii, powstało nowe łacińskie państwo, Królestwo Cypru, które stało się mocnym punktem oparcia dla przyszłych krucjat. Dzięki hojnemu rozdawnictwu ziemi i przywilejów, Guy de Lusignan z powodzeniem przyciągał na wyspę kolonistów, rycerzy, żołnierzy i cywilów. Jego następcy ustanowili system rządów wzorowany na tym, jaki istniał w Królestwie Jerozolimy. Cypr został szybko zaludniony francuskimi kolonistami, którzy zdominowali Greków, narzucając im nawet swój język. Wyraźną charakterystyką miast cypryjskich stała się działalność handlowa, a Famagusta stała się jednym z największych śródziemnomorskich portów.