Patriota.pl

VI. Wyprawa przeciw chrześcijanom (1204)

Wszystkie dotychczasowe wysiłki krzyżowców miały na celu przede wszystkim odzyskanie Ziemi Świętej z rąk muzułmanów, a następnie jej obronę. Krucjata przeciw Konstantynopolowi stanowi pierwsze zasadnicze odstępstwo od pierwotnego celu. Dla tych, którzy dążyli do wykorzystania krucjat dla osiągnięcia własnych celów (odbierając kierownictwa krucjat z rąk papieża), ten zwrot był oczywiście korzystny, ale dla chrześcijaństwa był wielkim nieszczęściem.

Natychmiast po wyborze na papieża w styczniu 1198 r. Innocenty III podjął wschodnią politykę swoich poprzedników. Odzyskaniu Jerozolimy i odzyskaniu Ziemi Świętej podporządkował on wszystkie swoje działania - w swoich pierwszych encyklikach wezwał wszystkich chrześcijan by przyłączyli się do krucjaty. Negocjował nawet w tej sprawie z cesarzem bizantyńskim Aleksym III, usiłując przekonać go, aby powrócił do jedności z Rzymem i aby użył swoich wojsk dla obrony Ziemi Świętej. W celu wyposażenia armii chrześcijańskiej papież opodatkował całe duchowieństwo. W styczniu 1199 r. papieski legat, Piotr z Kapui doprowadził do rozejmu między Filipem Augustem a Ryszardem Lwie Serce, a popularni kaznodzieje, m.in. ksiądz Fulko z Neuilly, przyciągali wielkie tłumy. Podczas turnieju w Ecri-sur-Aisne, 28 XI 1199 r. udział w wyprawie ślubowali hr. Szampanii, Tybald III i hr. Blois, Ludwik. W ich ślady poszło wielu innych rycerzy z północnej Francji. W południowych Niemczech wielu rycerzy dla sprawy krucjaty pozyskał opat Marcin z Pairis koło Kolmaru.
Wydaje się jednak, że od samego początku tego przedsięwzięcia papież stracił nad nim kontrolę. Francuscy rycerze, którzy wybrali na swego wodza Tybalda z Szampanii, bez porozumienia z Innocentym III, zdecydowali się zaatakować muzułmanów w Egipcie, skąd wyruszały kolejne fale islamskiej ofensywy, i w marcu 1201 sfinalizowali z Republiką Wenecką kontrakt w celu przetransportowania wojsk przez Morze Śródziemne. Właśnie w tym czasie syn Izaaka Angelosa, zdetronizowanego cesarza Konstantynopola, szukał schronienia na Zachodzie i prosił Innocentego III i swojego szwagra, Filipa Szwabskiego, by pomogli mu odzyskać cesarski tron. Być może więc Filip i mianowany wodzem krucjaty po śmierci Tybalda, Bonifacy Montserrat, wspólnie zaplanowali, aby skierować krucjatę ku Konstantynopolowi. Z kolei zebrani w Wenecji krzyżowcy, nie byli w stanie uiścić wymaganej kontraktem zapłaty. Doża wenecki Dandolo zażądał, aby w zamian krzyżowcy pomogli mu zdobyć bizantyńską twierdzę Zadar w Dalmacji. Rycerze przyjęli propozycję, i po kilku dniach oblężenia, w listopadzie 1202 r. miasto skapitulowało. Na próżno Innocenty III ponaglał krzyżowców, aby wyruszyli do Palestyny. Pomimo sprzeciwu części armii, 24 V 1203 r. przywódcy wyprawy wydali rozkaz wymarszu na Konstantynopol. W tym samym czasie sfinalizowali oni traktat z pretendentami do tronu bizantyńskiego Izaakiem II Angelosem i jego synem Aleksym IV przeciw cesarzowi bizantyńskiemu Aleksemu III. Pretendenci zobowiązali się, że za pomoc w odzyskaniu tronu Grecy powrócą do jedności z Rzymem oraz wezmą udział w Świętej Wojnie. 23 czerwca flota krzyżowców dotarła do Konstantynopola, a 7 lipca przejęli oni kontrolę nad przedmieściem Galata i wywalczyli drogę do Złotego Rogu. 17 lipca oblegający jednocześnie zaatakowali mury od strony morza i lądu. W efekcie porażki Aleksy uciekł, zaś Izaakowi Angelosowi zdobywcy pozwolili dzielić cesarską godność z jego synem Aleksym IV.

Pomimo największych chęci, Aleksy IV nie był w stanie dotrzymać złożonych krzyżowcom obietnic. Ponadto Grecy traktowali ich z lekceważeniem, często okazując im otwartą wrogość. Po kilku miesiącach czekania, rozlokowani w Galata rycerze stracili cierpliwość. Ttymczasem w wyniku przewrotu, 5 II 1204 r. Aleksy IV i Izaak Angelos zostali obaleni, a uzurpator Aleksy Murzufla rozpoczął obronę Konstantynopola przed łacińskimi krzyżowcami, którzy przygotowywali się do drugiego oblężenia Konstantynopola. Na mocy traktatu, sfinalizowanego w marcu 1204 r. pomiędzy Wenecjanami a przywódcami krucjaty, dokonano podziału Cesarstwa Bizantyńskiego. 12 IV 1204 r. nastąpił szturm na Konstantynopol, i następnego dnia zaczęła się bezlitosna grabież miasta. Zarówno duchowni jak i rycerze, pragnąc nabyć sławne i bezcenne relikwie, wzięli udział w plądrowaniu kościołów. Wenecjanie otrzymali połowę łupów; udział każdego krzyżowca został ustalony stosownie do jego rangi i statusu społecznego. Wiele kościołów na Zachodzie zostało przyozdobionych trofeami pochodzącymi z Konstantynopola. 9 V 1204 r. zebrało się kolegium elektorskie, uformowane z prominentnych krzyżowców i Wenecjan, by wybrać cesarza. Doża Wenecji, Dandolo odmówił zaszczytu, a Bonifacy Montferrat nie był brany pod uwagę. W końcu cesarzem wybrano i uroczyście koronowano w kościele św. Zofii hr. Flandrii, Baldwina. Konstantynopol i imperium zostało podzielone pomiędzy nowego cesarza, Wenecjan i znaczniejszych krzyżowców. Markiz Montferrat jako król otrzymał Tessalonikę i Macedonię; Henryk z Flandrii stał się Panem Adramyttionu; Ludwik z Blois został księciem Nicei. Tymczasem Wenecjanie zarezerwowali dla siebie porty w Tracji, na Peloponezie i wyspach greckich. Patriarchą Konstantynopola został wybrany wenecki duchowny, Tomasz Morosini.

Na wszystkie te wydarzenia Innocenty III nie miał żadnego wpływu. Papież przyjął je jako dopust Boży i zdecydował się jak najlepiej spożytkować nową sytuację w interesie chrześcijaństwa. Jego głównym celem stało się zniesienie greckiej schizmy oraz zaangażowanie potencjału nowego łacińskiego cesarstwa na rzecz krucjaty. Niestety, nowe cesarstwo było zbyt słabe, aby udzielić jakiegokolwiek materialnego wsparcia zamierzeniom papieża. Tymczasem w okolicach leżącej niedaleko Konstantynopola Nicei, pokonani bizantyńczycy zbierali resztę swoich sił. Cesarzem ogłoszono Teodora Laskarisa; z kolei w Europie Wołosi i Bułgarzy najechali Trację i 14 IV 1205 pod Adrianopolem zniszczyli armię krzyżowców. Podczas bitwy poległ cesarz Baldwin. panowanie jego brata i następcy, Henryka z Flandrii, (1206-1216) upłynęło na niekończących się konfliktach z Bułgarami, Lombardczykami z Tessaloniki, i Grekami z Azji Mniejszej. Niemniej, osiągnął on pewne sukcesy we wzmacnianiu łacińskich zdobyczy, zawierając przymierze z Bułgarami, i narzucając swoją władzę lennikom. Jednak daleki był od podjęcia krucjaty do Palestyny, ponieważ sam musiał prosić Zachód o pomoc, ponadto był zmuszony podpisać traktaty pokojowe z Teodorem Laskarisem, a nawet z Sułtanem Ikonium. Porażką zakończyły się również próby likwidacji schizmy kościelnej; większość greckich biskupów porzuciła swoje siedziby i schroniła się w Nicei. Na porzucone przez nich kościoły zostali wyznaczeni biskupi łacińscy. Z kolei greckich mnichów zastąpili m.in. cystersi, templariusze i szpitalnicy. Także miejscowa ludność, z nielicznymi wyjątkami, pozostawała wobec łacinników wroga i patrzyła na nich jak na intruzów.

Nie mogąc nakłonić baronów Cesarstwa Łacińskiego, by wyruszyli do Palestyny, i zrozumiawszy w końcu przyczyny niepowodzenia krucjaty w 1204 r., Innocenty III zdecydował się (1207) zorganizować nową krucjatę bez oglądania się na Konstantynopol. Okoliczności, jednak, były niepomyślne – koncentrację sił chrześcijaństwa przeciw muzułmanom uniemożliwiła gwałtownie rozprzestrzeniająca się herezja Albigensów w południowej Francji i Almohadów w HiszpaniiW wystąpienia te przyjęły postać krwawych buntów, podczas których rozsierdzeni heretycy mordowali wszystkich, którzy nie chcieli się do nich przyłączyć. W związku z gwałtownością heretyckiej rebelii papież w 1209 i 1213 r. ogłosił przeciwko nim krucjatę. Podobne wyprawy, jednak na mniejszą skalę, przedsięwzięto przeciwko dającym się we znaki poganom w Prusach.

W tym samym czasie zdarzały się wybuchy mistycznych uniesień podobnych do tych, jakie poprzedziły pierwszą krucjatę. Nieprawości popełnione w czasie czwartej krucjaty zrodziły pogląd, że rycerstwo nie jest godne odzyskać Ziemi Świętej, zaś mogą tego dokonać istoty niewinne – dzieci. W latach 1211-1212 na terenie Niemiec, Francji i Włoch zapał religijny ogarnął tysiące dzieci, które planowały doprowadzić do zdobycia Palestyny. “Dziecięca Krucjata” dotarła do Brindisi i innych śródziemnomorskich portów. Dzieci, które przeżyły marsz, zostały sprzedane przez handlarzy w niewolę Maurom. Całkowicie sprzeciwiający się tej krucjacie papież Innocenty III wyznaczył do jej powstrzymania nowo powstający zakon franciszkanów.