«Bracia nasi!, — kończą konfederaci swój akt, — wołamy do was!, wznosimy ręce nasze do was za tą wspólną ojczyzną, która ginie, a którą wy zachować możecie. Nie idzie tu o nas tylko: zginiecie i wy, gdy rzeczpospolita ginąć będzie. Pomnijcie, że gdzie się sadowi tyranja, tam na czas zwlec zgon swój można, ale go nie umknąć. Później lub prędzej wszystko, co tchnie wolnością, pod ciężarem despotyzmu upaść musi».
Rezultatem konferencyi ministrów petersburskich z panami polskimi było umówienie zasad nowej konstytucyi, mającej zastąpić ustawę rządową z 3 maja; obok tego obmyślenie planu łącznego działania malkontentów z armją rosyjską.
Przyszła konstytucya rzeczypospolitej ma się opierać na dwudziestu trzech zasadach, z których ważniejsze są następujące:
Nie dozwala się, pod grozą najcięższej odpowiedzialności, nikomu i nigdy proponować pod jakimkolwiek pretekstem sukcesyjności tronu polskiego.
Zabrania się pod takąż odpowiedzialnością obierania następcy za życia króla.
Prawa kardynalne, wyszczególnione w tak zwanym akcie osobnym drugim z r. 1768, mają być wznowione, w szczególności zaś potwierdzony zostanie artykuł XXI.
Władza hetmańska, jako przeciwwaga królewskiej, utrzymaną zostanie w zakresie konstytucyi sejmu z r. 1717 lub czasów panowania Augusta.
Wszystko, co uchwalono na ostatnim sejmie ku uszkodzeniu unii z Litwą, zostanie uchylone.
Skasowane będzie prawo, dotyczące sprzedaży starostw.
Nikt nie może być pozbawiony życia, czci, majątku i urzędu bez wyroku sądowego.
Wychowanie młodzieży nie ma nigdy znajdować się w rękach królewskich, zastosowane zaś będzie do ducha zasadniczych praw rzeczypospolitej.
Niewolno wnosić na sejm żadnego projektu, obrażającego religję, uwłaczającego swobodom i prawom kardynalnym.
Zabrania się publikować pism, obrażających prawo.
Podatki, uchwalone na ostatnim sejmie będą zmniejszone.
Do rang oficerskich w wojsku polskiem dopuszczeni tylko Polacy stanu szlacheckiego.
Liberum veto ma być przestrzegane we wszystkich wypadkach, przewidzianych przez prawo. Sprawy wojny, pokoju, pomnożenia armii, powiększenia podatków, traktaty i inne materye ważniejsze decydowano będą jednomyślnością zarówno na sejmach wolnych, jak konfederackich.
Stanowisko prawne dysydentów utrzymane będzie według konstytucyi z r. 1775.
Zasady te pomieszczone zostaną w pactach conventach. 
Ogół zasad przyszłej konstytucyi dogadzał gościom imperatorowej; nie było tylko zgody w punkcie, dotyczącym zmniejszenia podatków, oraz w kwestyi, odnoszącej się do zakresu władzy hetmańskiej. Hetmani w zmniejszeniu podatków upatrywali pośredni atak, wymierzony przeciwko aukcyi wojska, uchwalonej na ostatnim sejmie, a więc i przeciwko nim, jako naczelnym wodzom armii. Szczęsny Potocki niechętny był przywróceniu dawnej władzy hetmańskiej.
Po uporaniu się z zasadami przyszłego rządu rzeczypospolitej, dojrzał ostatecznie i plan działalności malkontentów.
Przy współudziale zarządzającego niegdy kancelaryą księcia Potiemkina, sekretarza gabinetowego imperatorowej, generała Popowa, opracowany został akt zawiązania konfederacyi generalnej koronnej. W akcie tym, rozpoczynającym się od słów: «Nigdy jeszcze sztuka zwodzenia w tym u nas nie była widziana stopniu, w którym się okazała w tych czasach ostatnich », — następujące sejmowi robiono zarzuty:
Niepotrzebnie i wbrew woli narodu zawiązał się w konfederacyę.
W początkach raczej psuł, niż poprawiał rząd rzeczypospolitej.
Wmawiał w naród, że jest pozbawiony samowładności.
Stanowił prawa kardynalne, jakby innych nie było.
Straszył fałszywemi wieściami o złych zamiarach państw sąsiednich.
Usiłował wplątać Polskę w wojnę z Rosyą, najlepszą sąsiadką i przyjaciółką.
Przeciągnął nieprawnie czas dwuletni obrad.
Wyłączył od prerogatyw szlachectwa nieposesyonatów.
Ci, którzy sejmem owładnęli, «sieli na wszystkie strony projekta demokrackie: przykład nieszczęsny Paryża wystawiany był za wzór miastom naszym; klopy, na wzór paryskich modne, lecz niebezpieczne dla spokojności narodów rozsiewali zdania.
W dniu 3 maja przemienili gwałtownie rzeczpospolitę w monarchję.
«Próżno liczba znaczna senatorów i posłów do praw narodowych, do paktów narodu z królem, do przysiąg się marszałków odwoływali; próżno o deliberacyę, o turnum domagali się; — głos przy prawach obstających był tłumiony, osoby ich gwałtów paryskich przykładem straszone były». Przeciwko temu wszystkiemu autorowie aktu protestują i «za zleceniem pozostałych w domach po województwach braci» konfederują się: 
Przy wierze świętej katolickiej rzymskiej.
Przy równości i wolności dla wszystkiej szlachty, a nie dla osiadłej tylko.
Przy całości granic państw rzeczypospolitej.
Przy rządzie republikańskim, jak najwolniejszym.
Przy utrzymaniu praw unjowych wielkiego księstwa litewskiego z Koroną.
Przy całości praw szlacheckich.
Przy zachowaniu w urzędach i rangach tych, których sejm za protestowanie przeciwko sukcesy i tronu i monarchii z zaszczytów poodzierał.
W całym akcie związkowym najmniejszej nie masz wzmianki o królu i jego prerogatywach. W sposób milczący zapowiedziano detronizacyę Stanisława Augusta. «Żądania nasze są, aby rzeczpospolita udzielną, samowładną, niepodległą, w granicach całą została, bo od wieków nikomu podległą i niczyją własnością, dziedzictwem nie była. Żądamy wolności narodowi naszemu przyzwoitej, bo w niej przodkowie nasi od wieków żyli, bośmy się w niej porodzili i umierać chcemy. Żądamy spokojności wewnętrznej, trwałego z sąsiadami pokoju; bo szczęśliwości, bezpieczeństwa własności, nie zamieszania wojen szukamy. Żądamy sobie utwierdzić rząd republikański, bo do innego przywyknąć nie zdołamy; bo inny niepokój i ruinę przynieść nam tylko może». 
«A że rzeczpospolita, podbita i w rękach swych ciemiężycielów moc całą mająca, własnemi z niewoli dźwignąć się nie może siłami; nic jej innego nie zostaje, tylko uciec się z ufnością do wielkiej Katarzyny... Sprawiedliwość próśb naszych, świętość traktatów i sojuszów, które ją łączą z rzecząpospolitą; a nade wszystko wielkość jej duszy pewną nam daje nadzieję nieinteresowanej, wspaniałej, jednem słowem — godnej jej dla nas pomocy».
Na marszałka konfederacyi powołany został Potocki, na wodzów wojsk rzeczypospolitej Branicki i Rzewuski, na konsyljarzy książę Czetwertyński, Wielhorski, Złotnicki, Moszczeński, Zagórski, Suchorzewski, Kobyłecki, Świejkowski, Hulewicz, na sekretarza Tomaszewski.
Hetmani obejmą władzę nad wojskami rzeczypospolitej. Do konfederacyi przejdzie skarb, sądownictwo, policya, — wszystkie organa służby publicznej.
«Bracia nasi!, — kończą konfederaci swój akt, — wołamy do was!, wznosimy ręce nasze do was za tą wspólną ojczyzną, która ginie, a którą wy zachować możecie. Nie idzie tu o nas tylko: zginiecie i wy, gdy rzeczpospolita ginąć będzie. Pomnijcie, że gdzie się sadowi tyranja, tam na czas zwlec zgon swój można, ale go nie umknąć. Później lub prędzej wszystko, co tchnie wolnością, pod ciężarem despotyzmu upaść musi».
W rotach przysięgi dla marszałka, hetmanów, konsyljarzy i przystępujących do konfederacyi umieszczono z naciskiem: «Na oderwanie najmniejszej części kraju lub jego attynencyi pozwalać nie będę». 
Na marszałka konfederacyi generalnej litewskiej przeznaczony został, z tytułu bogactwa i rozległych stosunków, kanclerz wielki Aleksander książę Sapieha, z którym jednak nie porozumiano się jeszcze w tym względzie. Gdyby Sapieha propozycyę odrzucił, laskę litewską obejmie marszałek koronny, Potocki. Regimentarzem wojsk litewskich będzie Kossakowski, wciąż generał-porucznik rosyjski, zaszczycony zupełnem zaufaniem imperatorowej. Podejmie on pracę około skonfederowania województw i powiatów litewskich; otrzyma i powiezie list, jaki w imieniu imperatorowej wystosuje hr. Bezborodko do kanclerza Sapiehy z propozycyą, iżby przyjął laskę marszałkowską.
Sformowana zabiegami Kossakowskiego konfederacya generalna litewska złączy się z koronną.
Jak w materyi zasad nowego rządu, tak i w kwestyi planu działania hetmani występowali z uroszczeniami, niedogadzającemi ani imperatorowej, ani Szczęsnemu. Domagali się, pomiędzy innemi, przyznania im prawa ściągania od obywateli rzeczypospolitej podatków na utrzymanie wojska, które znajdować się będą pod ich komendą...
Akt konfederacyi generalnej koronnej podpisany i zaprzysiężony został w Petersburgu 27 kwietnia. Datowano go rzekomo w Targowicy 14 maja — w terminie zamierzanego wkroczenia do Polski wojsk rosyjskich.
[żródłó: Władysław Smoleński, Konfederacja targowicka, Kraków 1903]
[Akt założycielski Konfederacji targowickiej]
My senatorowie, ministrowie Rzczpltej, urzędnicy kor., tudzież urzędnicy, dygnitarze i rycerstwo kor., widząc, że już dla nas nie masz Rzczpltej, iż sejm dzisiejszy, na niedziel tylko sześć zwołany, przywłaszczywszy sobie władzę prawodawczą na zawsze, a już przeszło przez lat półczwarta ciągle ją ze wzgardą praw uzurpując, połamał prawa kardynale, zmiótł wszystkie wolności szlacheckiego, a na dniu 3 maja r. 1791 w rewolucję i spisek przemieniwszy się, nową formę rządu, za pomocą mieszczan, ułanów, żołnierzy, narzuconą sukcesję tronu postanowił, królowi od przysięgi, na pacta conventa wykonanej, uwolnić się dozwolił, władzę królów rozszerzył, rzeczpospolitą w monarchię zamienił, szlachtę bez posesji od równości i wolności odepchnął, wolę narodu, w instrukcjach wojewódzkich daną, za nic poczytał, karę, nieprzyjaciołom Ojczyzny wymierzoną, na tych, co by przeciw tym bezprawiom użalać się śmieli, rozciągnął, wojsko narodowe do przysięgi na bronienie ustanowionej niewoli przymusił, (...) sam pod konfederacją sejmując, konfederować się całemu narodowi, prócz siebie, zakazał (...), w wojnę szkodliwą przeciwko Rosji, sąsiadki naszej najlepszej, najdawniejszej z przyjaciół i sprzymierzeńców naszych, wplątać nas usiłował. Albowiem któż gwałty i ciosy sejmu niniejszego, wolności zadane, zliczyć dostarczy, - a będąc bez nadziei, aby się sejm kiedy opamiętał (...), nie przywykli do kajdan, które konstytucja 3-go maja na nas włożyła, a równie niewolę kładąc ze śmiercią — protestujemy się jak najuroczyściej przeciwko sukcesji tronu, konstytucją 3-go maja ustanowionej (...), na koniec przeciwko wszystkim prawom i ustawom na tym sejmie wypadłym, które by wolność Rzczpltej obalały (...) konfederujemy się i wiążemy się węzłem nierozerwanym konfederacji wolnej przy wierze św. katolickiej rzymskiej, przy równości i dawności dla wszystkich szlachty, a nie dla osiadłej tylko, przy całości granic państw Rzczpltej (...), przy rządzie republikańskim jak najwolniejszym, przy utrzymaniu wolności praw uniowych W. Ks. Lit. do Korony, przy całości praw szlacheckich, przy zachowaniu potęgi narodowej (...), a przeciwko sukcesji tronu, przeciwko powiększeniu władzy królów, przeciwko oderwaniu najmniejszej cząstki kraju(...) , przeciwko konstytucji 3-go maja, w monarchię rzeczpospolitą zamieniającej (...), przeciwko wszystkiemu cokolwiek sejm zrobił illegalnego [bezprawnego], na koniec przeciwko wszystkim tym, którzy by konstytucję 3-go maja utrzymywali i mocą popierać chcieli - i tym celem obraliśmy sobie za marszałka J.W. Stan. Szczęsnego Potockiego, generała kor. artylerii (...), a za wodzów wojsk kor. przy konfederacji i jej władz będących J.W. Ksawerego Branickiego, w kor., Seweryna Rzewuskiego poln. kor. hetmanów (...).
[Akt przystąpienia króla Stanisława Augusta do Konfederacji targowickiej]
